PYTANIA I ODPOWIEDZI
Twoje narzędzia:
UWAGA: Powyższe linki do tekstów biblijnych udostępniamy wyłącznie dla wygody czytelnika. Znajdują się one jednak na stronach innych, niezależnych od nas autorów, których poglądy i opinie należą wyłącznie do nich, a zespół Projektu Daniel 12 tych poglądów nie autoryzuje ani nie podziela. Autoryzujemy jedynie teksty opublikowane na niniejszej stronie.
Pytanie 23: Czym była Arka Przymierza? Czy istniała fizycznie i czy możliwe jest jej odnalezienie?
Według opisu zawartego w Biblii Arka Przymierza była rodzajem przenośnej skrzyni, której przypisywano „świętość” ze względu na obecne w niej dwie tablice z Dziesięcioma Przykazaniami, które Bóg nazywał „Świadectwem”. To jednak nic innego, jak symbol Prawa Bożego. Dodatkowo w Arce znalazło się miejsce na przechowanie złotego naczynia z manną oraz laski Aarona (Hbr 9: 4). Arkę mieli wykonać Izraelici podczas budowy Przybytku, po wcześniejszym wstąpieniu Mojżesza (wraz z Jozuem) na Górę Synaj, kiedy to Mojżesz otrzymał owe tablice (przebywał tam najpierw 7 dni, a następnie 40 dni i 40 nocy, Wj 24: 12-18). Wspomniane szczegóły dotyczące określenia czasu posiadają wspólny mianownik z Potopem za dni Noego (Rdz 7: 10,12), gdzie również mieliśmy do czynienia z Arką, choć w innej formie, to znaczy z Arką Noego (język grecki w Nowym Testamencie stosuje to samo słowo w odniesieniu do obu ark). Z kolei w Nowym Testamencie „arka” z Potopu łączy się z symboliką chrztu i z oczyszczeniem duchowym, gdzie słowo „woda” symbolizuje Ducha Bożego (1 P 3: 20-22), a oczyszczenie duchowe (zmartwychwstanie Chrystusa) jest główną myślą przyświecającą powstaniu Arki Przymierza.
„Arka”, w każdej swojej formie, jest symbolem zbawienia. W interpretacji zawsze ważny jest kontekst. Należy także pamiętać, że hebrajskie słowo oznaczające „arkę” (przymierza) ma także synonimy „skrzynia” i „trumna” (Rdz 50: 26 – pochówek Józefa).
Arkę Przymierza wykonano z drewna akacjowego według ściśle określonych wymiarów: 2,5 łokcia długości x 1,5 łokcia szerokości x 1,5 łokcia wysokości (ok. 111 cm x 67 cm x 67 cm). Można więc powiedzieć, że była to niewielka skrzynka pokryta na zewnątrz i wewnątrz złotem, ze złotymi wieńcami i pierścieniami, po dwa z każdej strony, przez które przetykano 2 drążki, także z drewna akacjowego i pokryte złotem, które umocowane były na stałe, służąc do przenoszenia Arki.
Słowo „akacja” dosłownie oznacza „patyki drzewa”, a wywodzi się od „bicza”. Samą akację określa się z kolei jako „biczujące ciernie”. Wybór „akacji” z pewnością podyktowany jest tym, że jest to zarazem drzewo jak i krzew, z których oba symbolizują Chrystusa (Drzewo Życia, Krzew Winny). Specyfika użytego tutaj słowa dodatkowo wskazuje na gatunek z kolcami, co z kolei wiąże się z symboliką sądu Bożego (w tym śmierci Jezusa). Ciekawostką jest, że wiele gatunków akacji, które mogły rosnąć na terenach pustynnych podczas Exodusu, posiadało także właściwości wspomagające leczenie zarówno schorzeń wewnętrznych jak i zewnętrznych (w tym trądu).
Może warto też wspomnieć o tym, że Biblia wymienia miejsce o nazwie Szittim (związane z tłumaczeniem słowa „akacja”; Abel-Szittim, Ha-Szittim), późniejszą Abilę (Pereę). Szittim było jednym z postojów Izraela na pustyni (ostatnim), gdzie Pan zesłał plagę na czcicieli Peora (będącego obrazem Szatana), w której zginęło 24 000 izraelitów. Ogłoszenie przymierza pokoju, na znak zakończenia plagi, odnosiło się do ogłoszenia kapłaństwa na wieki związanego z domem Aarona (Lb 25). Z Szittim Jozue wysłał zwiadowców do Jerycho, którzy zawiązali ugodę z Rachab (Joz 2), a Izrael, wychodząc właściwie z tego miejsca, przekroczył rzekę Jordan, co zapoczątkowało podbój ziemi obiecanej (Joz 3). W tych obrazach znowu przeplata się wątek sądu i zbawienia. Przejście przez Jordan to symbol przejścia przez „piekło” (sąd), a wejście do ziemi obiecanej to symbol zbawienia.
Z drzewa akacjowego wykonany był również Namiot (Przybytek) oraz niektóre jego elementy, jak na przykład ołtarz (Wj 37).
Wieko Arki, pasujące do niej wymiarami, nazywano „Przebłagalnią”. Skonstruowane było z tego samego materiału, co reszta Arki. Dodatkowo zwieńczały go dwa złote Cheruby umieszczone na obu jego górnych krawędziach, z twarzami zwróconymi ku sobie i ku Przebłagalni, ze skrzydłami rozpostartymi ku górze (Wj 25: 10-22). Pracom przewodniczył rzemieślnik Besalel, którego imię oznacza „w cieniu Boga” (Wj 37: 1-9). Został on powołany z natchnienia Bożego, tak jak jego sługa Oholiab oraz inni, natchnieni mądrością Bożą (Wj 31: 1-7). Wybrani do budowy, tak zwani „mądrzy w sercu”, to obraz wybrańców Bożych. Dwaj Budowniczowie, podobnie jak Dwa Cheruby, to obraz Dwóch Świadków, czyli obraz Boga. Cheruby umieszczone były ponad Przykazaniami, co symbolizuje fakt, że Łaska jest ponad Prawem, jednak w tym obrazie mamy raczej odniesienie do Prawa Ducha, czyli do stwierdzenia, że „prawo jest duchowe” (Rz 8: 2; Rz 7: 14). Przy okazji przypomnijmy, że symbole biblijne odnoszące się do danej postaci, miejsca lub wydarzenia często przedstawiane są jako „cień”.
Poza tablicami z Przykazaniami w Arce znajdowały się jeszcze złote naczynie z manną oraz laska Aarona. Manna to obraz Chrystusa jako Chleba z Nieba, a laska Aarona, która zakwitła, to symbol duchowego kapłaństwa z wyboru Boga. Kiedy Aaron reprezentował lud, przyjmując rolę kapłana ziemskiego, doszło do powstania kultu złotego cielca, czyli bałwochwalstwa i czczenia obcych bogów.
Należy zwrócić uwagę, że jeśli chodzi o zawartość Arki, to Biblia skupia się głównie na tablicach z dziesięcioma Przykazaniami (może dlatego właśnie skrzynia ta nazywana była także „Arką Świadectwa”), które zostały w Niej umieszczone jako pierwsze. Choć Biblia wspomina także o dzbanie z manną (Kpł 16: 33-34) i lasce Aarona, która wypuściła pąki (Lb 17: 25), to kiedy Arka znalazła się ostatecznie w Świątyni, już ich w niej nie było (1Krl 8: 9).
Głównym miejscem pobytu Arki było Miejsce Najświętsze w Przybytku, znajdujące się za zasłoną. Przebłagalnia (wieko) odgrywała ważną rolę w symbolicznym przebłaganiu za grzechy, szczególnie w Dniu Przebłagania (Dniu Zadośćuczynienia – 10. dnia 7. miesiąca hebrajskiego), kiedy to Najwyższy Kapłan dokonywał rytualnego pokropienia krwią młodego cielca – składając w ten sposób ofiarę przebłagalną za siebie i swój dom. Potem, w ofierze za całą społeczność, składano dwa kozły, a następnie barana na ofiarę całopalną. W ofierze składano także jednego barana za lud, a wszystko to odbywało się przed Przebłagalnią. Najwyższy Kapłan, począwszy od Aarona, składał więc ofiarę za siebie, a także za swój lud. Towarzyszył temu cały rytuał oczyszczenia i ubierania się – najpierw obmycie ciała w wodzie, w miejscu poświęconym, a następnie założenie szat lnianych, nazywanych „szatami świętymi”, to znaczy, lnianej tuniki, lnianych spodni oraz lnianego pasa, a na głowę lnianej tiary. Dodatkowo tradycji wybierania zwierząt ofiarnych i dwóch kozłów towarzyszył zwyczaj, polegający na tym, że jeden z kozłów był losem dla Pana, drugi dla Azazela, a losującym był Aaron. Kozioł dla Pana służył za ofiarę przebłagalną. Kozioł dla Azazela stawiany był przed Panem jako żywy, również w celu przebłagania. Następnie, po dokonaniu obrzędów przebłagania nad Miejscem Świętym, Namiotem Spotkania i ołtarzem, był on wypędzany na pustynię przez wybranego człowieka, symbolicznie zabierając grzechy Izraelitów do ziemi bezpłodnej. Ów człowiek, aby powrócić do obozu, musiał wyprać ubranie i wykąpać ciało w wodzie. Cielec i kozioł z ofiary przebłagalnej, których krew została użyta w Miejscu Świętym, musiały w końcu zostać wyniesione poza obóz i spalone razem ze skórą. Więcej szczegółów, np. dotyczących kadzidła i rzucenia kadzielnicy na ogień przed Panem w Miejscu Świętym czy siedmiokrotnego kropienia palcem umoczonym we krwi z ofiary zwierzęcia, które towarzyszyły przebłaganiu, zawiera Rozdział 16 Księgi Kapłańskiej. Nad Przebłagalnią Bóg ukazywał się w obłoku.
Choć powszechnie Azazela uważa się za „demona pustyni”, „upadłego anioła”, wręcz Szatana, którego dodatkowo w tradycji żydowskiej strącano ze skały (choć Biblia na ten temat milczy), należy bliżej przyjrzeć się tej symbolice. Słowo „azazel” pochodzi od dwóch słów: „ez” (kozioł) i „azal” (odchodzić, znikać, iść do), co niektórzy tłumaczą jako „znikający kozioł”, „odchodzący kozioł” czy „kozioł ofiarny” (w sensie zrzucania na niego winy). Nie będziemy tu analizować innych tłumaczeń opartych na przypuszczeniach i/lub źródłach pozabiblijnych. Istotne jest to, że za „kozła ofiarnego” także dokonywano przebłagania, co wiąże się z faktem, że krew zabitego kozła (kozła dla Pana) przenoszono na kozła żywego (kozła dla Azazela). Innymi słowy zabicie jednego kozła symbolicznie przenosiło moc gładzenia grzechów na innego. Warto też zaznaczyć, że słowo „krew” symbolizuje „życie”, czyli „Ducha Bożego”, co przypomina ofiarę Jezusa Chrystusa, czyli Jego śmierć i zmartwychwstanie. Pierwsze oczyszczenie odnosi się do oczyszczenia domu kapłanów i ludu, a drugi kozioł symbolizuje drugi program zbawienia (także drugą porcję okresu Późnego Deszczu), czyli zbawienie pogan w świecie – słowo „pustkowie” symbolizuje tu stan człowieka przed zbawieniem, czyli nieczystość duchową, stan grzechu. Symbolika ta odnosi się także do symboliki ofiary Chrystusa, który „stał się grzechem” za swoich wybrańców poprzez utożsamienie się z grzesznikami, czyli wybrańcami przed zbawieniem, a który równocześnie reprezentuje Ducha Życia, czyli Łaskę Bożą skierowaną do wybrańców. Kozioł ofiarny reprezentował „Życie”. Równocześnie „krew” zabitego kozła to dar życia (Ducha) jako ekwiwalent przebaczenia za grzech (za posiadanie ducha Szatana), czyli obmycie duchowe (uwolnienie od ducha Szatana). Stąd symbolika „człowieka wybranego” to także odniesienie do Syna Człowieczego (reprezentującego wybrańców Bożych) i samego Boga jako Pełni (Ojciec, Syn i Duch). Symbolika Biblii odnosi się także do „krwi” jako do „życia ciała”, ze szczególnym naciskiem na „ciało” (Kpł 17: 11). Jest to także obrazem drugiego zmartwychwstania jako zmartwychwstania ciała. Zsyłanie Ducha Bożego na wybrańców zaczyna się od momentu położenia rąk Kapłana Najwyższego (Aaron jest tu obrazem Jezusa, Arcykapłana na wieki na wzór Melchizedeka) na głowie „kozła żywego”, w połączeniu z wyznaniem grzechów (duchowym oczyszczeniem). Należy też zwrócić uwagę, że oba wybrane cielce były z założenia równoważne sobie (obydwa były skrupulatnie wybierane, idealne, bez skazy), natomiast rzucanie losu symbolizuje wolę Boga (Prz 16: 33). Jezus i Ojciec są Jednym, Jeden działa z woli Drugiego, a zarazem z własnej woli, czego Świadkiem jest Duch. Dlatego, choć Jezus podkreślał, że przyszedł wykonywać wolę Ojca w Niebie, twierdził jednocześnie, że „oddaje życie sam z Siebie, aby znów je odzyskać” i „że ma moc je oddać i moc je znów odzyskać” (J 8: 17-18).
Wątek podobny do dwóch cielców stanowił wątek dwóch ptaków oraz rytuał oczyszczenia z trądu następujący po uzdrowieniu, kiedy to we krwi martwego ptaka maczano ptaka żywego, po czym go wypuszczano (Kpł 14: 1-9), a także rytuał oczyszczenia domu (Kpł 14: 49-53). Moc oczyszczenia z ducha Szatana posiada tylko Bóg, czego wyrazem jest dar Ducha Świętego.
W dniu Święta Zadośćuczynienia obowiązywał kategoryczny zakaz pracy, tak jak w czasie szabatu. Dodatkowo zachowywano post od wieczora dnia 9. do wieczora dnia 10. (Kpł 23: 26-32). Symbolizuje to zakaz pracy (wykonywania uczynków) człowieka w celu „zasłużenia” na zbawienie. Dotyczy to wybrańców, którzy wraz ze zbawieniem dostępują „odpoczynku” duchowego. Szabat, jako dzień odpoczynku, symbolizuje Łaskę Bożą. Z kolei Łaska Boża jest odzwierciedleniem ciężkiej pracy (ofiary) Chrystusa (Iz 53: 4; Mt 8:17; 1Pt 2:24), czyli „dobrych uczynków” płynących od Boga, w czym zbawieni wybrańcy są jedynie Bożym narzędziem. Stąd Izraelici nie mogli zrozumieć działania Łaski, a pracę Chrystusa, wyrażającą skutek zbawienia, odbierali jako łamanie przez Niego prawa. Poddając się wpływowi prawa, człowiek wpada we własną pułapkę. Własna praca człowieka to wpadnięcie pod prawo grzechu i śmierci, z przeznaczeniem na śmierć wieczną. Prawo fizyczno-moralne, podobnie jak prawo obrzędowe, nie mają żadnej mocy zbawczej. Są tylko symbolami doskonałej ofiary duchowej Jezusa Chrystusa oraz jedynego wejścia (dostępnego wyłącznie dla wybrańców) do Miejsca Świętego (Życia Wiecznego) przez krew Jezusa. Krew (Duch) Jezusa to ofiara, albo inaczej dar Ducha, na oczyszczenie duszy od wszelkiego zła, czyli od ducha Szatana (Hbr 4: 1-22). Arcykapłan, ofiara oraz przebłagalnia (pokrywa Arki Przymierza) to kolejne obrazy Jezusa. Dzień Zadośćuczynienia („dzień zakrycia”) symbolizuje także wolność duchową i rok jubileuszowy (Kpł 25: 9-12). Przyjście Jezusa Chrystusa to uwolnienie wybrańców z niewoli duchowej Szatana. I właśnie na tym gruncie należy odczytywać takie wersety jak „uwalnianie więźniów”, co w wymiarze fizycznym mogłoby się źle skończyć dla otoczenia. Głoszenie wolności duchowej przez Jezusa to dar Łaski (Ducha Bożego) skierowany do wybrańców Bożych, którzy, podobnie jak cała ludzkość, rozpoczynają tułaczkę na tej ziemi jako więźniowie Szatana (Iz 58: 6; 61: 1; Łk 4: 18-19).
Bóg pojawiał się i przemawiał spomiędzy cherubów w obłoku nad pokrywą Arki, a obłok zwykle symbolizuje chwałę Bożą, chwałę pochodzącą od Ducha. Przypomnijmy sobie obraz Ojca przemawiającego z obłoku podczas chrztu Jezusa, który to obraz łączy Ojca i Syna za sprawą Ducha, ukazując równocześnie misję Boga – duchowe oczyszczenie (w formie zesłania Ducha Bożego) swoich wybrańców. Cheruby również podkreślają chwałę Boga („cheruby chwały”, Hbr 9: 5). Miejsce Najświętsze, albo Święte Świętych (znajdujące się za zasłoną, a „zasłona” także symbolizuje Jezusa), to obraz Przybytku Niebieskiego oraz Nowego Przymierza, czyli Łaski. Chrystus jest Drogą, która otwiera przejście poganom (oczekującym wybrańcom) z Miejsca Świętego do Najświętszego. Jest On zatem drogą wiecznego odkupienia przez swoją „Krew”, czyli przez Ducha Wiecznego (Hbr 9: 11-14). Nowy Testament, podobnie jak Nowe Przymierze, są obrazami drugiego, czyli „nowego”, Prawa, którym jest Prawo Ducha, albo inaczej Łaska, w przeciwieństwie do prawa grzechu i śmierci, rozumianego jako prawo własnych uczynków albo zbawienie przez własne działanie, które stanowi pułapkę dla niewybrańców, będąc drogą do wiecznego potępienia. W Biblii wyraźnie powiedziane jest, że „bez rozlania krwi nie ma odpuszczenia”. Nie chodzi tu oczywiście o krew fizyczną, ale „Krew” Jezusa, czyli o Ducha Bożego przeznaczonego dla wybrańców (Hbr 9: 22). Sednem przekazu duchowego Biblii jest stwierdzenie, że Chrystus nie wszedł do świątyni zbudowanej rękami ludzkimi, ale do Nieba. Świątynią zbudowaną rękami ludzkimi (fizyczną lub instytucjonalną) są organizacje kościelne, które są jedynie odbiciem prawdziwej Świątyni Niebieskiej (Świątyni Ducha). W tym samym świetle Arka Przymierza, która jest obrazem Chrystusa i Prawa Ducha, powinna być także traktowana jako symbol, czyli w wymiarze duchowym. Tak jak instytucje kościelne nie mają żadnej mocy, by kogokolwiek zbawić, tak i mocy nie miała sama drewniana skrzynia, która była pokryta złotem i zawierała pewne artefakty, które również miały znaczenie symboliczne. Można by mówić o jej wartości pieniężnej, ze względu na złotą powłokę, ale ma się to nijak do wartości życia wiecznego, daru Bożego, którego nie da się kupić. Tak czy inaczej Arka Przymierza nie miała żadnej „nadprzyrodzonej” ani „magicznej” mocy. To zwykły fizyczny przedmiot, będący symbolem przesłania duchowego.
Śledząc biblijne losy Arki znajdującej się w Namiocie Pojednania (Przybytku), widzimy, że w drugim roku po wyjściu z Egiptu wzniesiono ów Namiot i poświęcono go wraz z Arką (Wj 40: 1-3, 17-21), a było to w roku 1446 p.n.e. Po latach tułaczki Arka trafiła do Świątyni Salomona, także do Miejsca Najświętszego, zwanego Sanktuarium (1 Krl 6: 14, 19; 8: 1,6), podczas Święta Namiotów (ostatniego święta roku) i poświęcenia świątyni (961 r. p.n.e.). Oba te święta są obrazem okresu Późnego Deszczu (1Krl 8: 2). Należy zaznaczyć, że Dawid (obraz Jezusa), choć sam nie mógł zbudować świątyni, którą zbudował Salomon będący obrazem Ducha, sprowadził Arkę do Jeruzalem (2Sm 6: 12), a także przygotował wszystko pod budowę świątyni. Po podziale Izraela na dwa królestwa (10 pokoleń Izraela i 2 pokolenia Judy) miały miejsce różne wydarzenia, jednak najczęściej wiązały się one z odejściem od oddawania czci Bogu. Dopiero król Judy Jozjasz przywrócił Arce należne jej miejsce w świątyni (2 Krn 35: 3), co wydarzyło się podczas Święta Paschy (2Krn 35: 1) w 18. roku jego panowania (2 Krn 35: 19), to znaczy około roku 623/622 p.n.e. Wraz ze śmiercią króla Jozjasza w 609 roku p.n.e. zaczyna się okres siedemdziesięcioletniego ucisku Judy przez Babilon. Początkowo było to plądrowanie stolicy królestwa i świątyni zakończone zniszczeniem miasta i spaleniem świątyni Salomona w 587 r. p.n.e. Po tym okresie nastąpiło drugie przesiedlenie ludności do Babilonu i dalsze grabienie świątyni, ale o Arce Biblia już więcej nie wspomniana (2 Krl 25: 13-17), nawet wtedy, gdy z dekretu Cyrusa, za dni Ezdrasza (Ezd 1), to jest około roku 458 p.n.e., dokonano zwrotu zagrabionych dóbr. Losy Arki rozpoczynają się podczas wyjścia z Egiptu, od drugiego roku tułaczki (1446 p.n.e.), a kończą, rzec można, wraz ze śmiercią Jozjasza (609 r. p.n.e.).
Śledzenie fizycznych lub historycznych losów Arki jest bezsensowne, podobnie jak poszukiwanie fizycznego całunu, którym rzekomo było okryte było ciało Jezusa, albo grobów Mojżesza i Jezusa. Nie ma to sensu, gdyż nadawanie fizycznemu przedmiotowi wykonanemu z drewna i złota jakiejś specjalnej „nadprzyrodzonej” mocy to jak pisanie scenariusza do filmu science-fiction wyreżyserowanego przez Spielberga. Owszem, symboliczne opisy zawarte w Biblii wskazywały, że dotykając Jej, człowiek do tego nieuprawniony, a nawet uprawniony, który dotknął jej w niewłaściwy sposób, mógł ponieść śmierć, ale pamiętajmy, że to wszystko to tylko symbole i obrazy. „Posiadanie” Arki zwykle symbolizowało powodzenie, ale były też momenty, kiedy Izrael ponosił klęskę, czy to z powodu czyjegoś nieposłuszeństwa (Joz 7: 1-5), czy na przykład z powodu znieważenia służby kapłańskiej przez dwóch kapłanów (1Sm 4: 1-11). Za ten ostatni występek, Arka została odebrana Izraelowi przez Filistyńczyków, którzy zwrócili Ją po siedmiu miesiącach (1Sm 6: 1), obawiając się dalszej reakcji Boga, gdyż mieszkańców pewnych regionów dotknęła plaga myszy i hemoroidów.
Najważniejsze, żeby zapamiętać, że Arka (Jezus) była obrazem Przymierza, w sensie Nowego Przymierza, czyli daru Łaski, dlatego pełniła kluczową rolę podczas Święta Przebłagania. Kapłani, którzy nie byli uprawnieni do jej przenoszenia czy służby przy niej, ponosili śmierć na miejscu, co symbolizowało, że jedyną drogą do zbawienia jest Jezus Chrystus, który jest Arką wyłącznie dla Swoich wybrańców. „Służba własna”, na podstawie własnej decyzji, to własna droga do własnego „zbawienia”, czyli śmierć wieczna. Przenoszenie Arki było tak obostrzone ścisłymi zasadami, że nawet lewici, czyli wyznaczeni do tego zadania kapłani (będący obrazem wybrańców), jej nie dotykali. Wybrańcy Boży są bowiem narzędziem w rękach Boga służącym do „przenoszenia” zbawienia, bez własnego w tym udziału. Ci, którzy ponosili śmierć, są zawsze obrazem niewybrańców, pozujących jako wybrańcy. Dlatego nawet podczas transportu Arki do jej przykrycia używano „zasłony”, która oddzielała Miejsce Święte od Najświętszego (Lb 4:5), a która jest obrazem „ciała” Chrystusa (Hbr 10: 20). Bez obecności w człowieku Ducha Bożego i bez jego członkostwa w duchowym Ciele Chrystusa człowiek ten nie ma udziału w zbawieniu.
Podkreślmy raz jeszcze, że obecność Cherubów na Arce dodatkowo uwypukla istotę obecności Ducha Bożego (Dwóch Świadków i dwóch programów zbawienia). Biblia często wspomina o Bogu jako o dosiadającym Cherubów, które stanowią rydwan Pana. Właśnie w „rydwanie” Eliasz został „zabrany” do Boga, czemu towarzyszyło zesłanie dwóch porcji Ducha (dwóch programów zbawienia), co odnosi się do okresu zbawienia zwanego Późnym Deszczem (2 Krl 2: 9,11; Jkb 5: 7, 17-18).
Według opisu zawartego w Biblii Arka Przymierza była rodzajem przenośnej skrzyni, której przypisywano „świętość” ze względu na obecne w niej dwie tablice z Dziesięcioma Przykazaniami, które Bóg nazywał „Świadectwem”. To jednak nic innego, jak symbol Prawa Bożego. Dodatkowo w Arce znalazło się miejsce na przechowanie złotego naczynia z manną oraz laski Aarona (Hbr 9: 4). Arkę mieli wykonać Izraelici podczas budowy Przybytku, po wcześniejszym wstąpieniu Mojżesza (wraz z Jozuem) na Górę Synaj, kiedy to Mojżesz otrzymał owe tablice (przebywał tam najpierw 7 dni, a następnie 40 dni i 40 nocy, Wj 24: 12-18). Wspomniane szczegóły dotyczące określenia czasu posiadają wspólny mianownik z Potopem za dni Noego (Rdz 7: 10,12), gdzie również mieliśmy do czynienia z Arką, choć w innej formie, to znaczy z Arką Noego (język grecki w Nowym Testamencie stosuje to samo słowo w odniesieniu do obu ark). Z kolei w Nowym Testamencie „arka” z Potopu łączy się z symboliką chrztu i z oczyszczeniem duchowym, gdzie słowo „woda” symbolizuje Ducha Bożego (1 P 3: 20-22), a oczyszczenie duchowe (zmartwychwstanie Chrystusa) jest główną myślą przyświecającą powstaniu Arki Przymierza.
„Arka”, w każdej swojej formie, jest symbolem zbawienia. W interpretacji zawsze ważny jest kontekst. Należy także pamiętać, że hebrajskie słowo oznaczające „arkę” (przymierza) ma także synonimy „skrzynia” i „trumna” (Rdz 50: 26 – pochówek Józefa).
Arkę Przymierza wykonano z drewna akacjowego według ściśle określonych wymiarów: 2,5 łokcia długości x 1,5 łokcia szerokości x 1,5 łokcia wysokości (ok. 111 cm x 67 cm x 67 cm). Można więc powiedzieć, że była to niewielka skrzynka pokryta na zewnątrz i wewnątrz złotem, ze złotymi wieńcami i pierścieniami, po dwa z każdej strony, przez które przetykano 2 drążki, także z drewna akacjowego i pokryte złotem, które umocowane były na stałe, służąc do przenoszenia Arki.
Słowo „akacja” dosłownie oznacza „patyki drzewa”, a wywodzi się od „bicza”. Samą akację określa się z kolei jako „biczujące ciernie”. Wybór „akacji” z pewnością podyktowany jest tym, że jest to zarazem drzewo jak i krzew, z których oba symbolizują Chrystusa (Drzewo Życia, Krzew Winny). Specyfika użytego tutaj słowa dodatkowo wskazuje na gatunek z kolcami, co z kolei wiąże się z symboliką sądu Bożego (w tym śmierci Jezusa). Ciekawostką jest, że wiele gatunków akacji, które mogły rosnąć na terenach pustynnych podczas Exodusu, posiadało także właściwości wspomagające leczenie zarówno schorzeń wewnętrznych jak i zewnętrznych (w tym trądu).
Może warto też wspomnieć o tym, że Biblia wymienia miejsce o nazwie Szittim (związane z tłumaczeniem słowa „akacja”; Abel-Szittim, Ha-Szittim), późniejszą Abilę (Pereę). Szittim było jednym z postojów Izraela na pustyni (ostatnim), gdzie Pan zesłał plagę na czcicieli Peora (będącego obrazem Szatana), w której zginęło 24 000 izraelitów. Ogłoszenie przymierza pokoju, na znak zakończenia plagi, odnosiło się do ogłoszenia kapłaństwa na wieki związanego z domem Aarona (Lb 25). Z Szittim Jozue wysłał zwiadowców do Jerycho, którzy zawiązali ugodę z Rachab (Joz 2), a Izrael, wychodząc właściwie z tego miejsca, przekroczył rzekę Jordan, co zapoczątkowało podbój ziemi obiecanej (Joz 3). W tych obrazach znowu przeplata się wątek sądu i zbawienia. Przejście przez Jordan to symbol przejścia przez „piekło” (sąd), a wejście do ziemi obiecanej to symbol zbawienia.
Z drzewa akacjowego wykonany był również Namiot (Przybytek) oraz niektóre jego elementy, jak na przykład ołtarz (Wj 37).
Wieko Arki, pasujące do niej wymiarami, nazywano „Przebłagalnią”. Skonstruowane było z tego samego materiału, co reszta Arki. Dodatkowo zwieńczały go dwa złote Cheruby umieszczone na obu jego górnych krawędziach, z twarzami zwróconymi ku sobie i ku Przebłagalni, ze skrzydłami rozpostartymi ku górze (Wj 25: 10-22). Pracom przewodniczył rzemieślnik Besalel, którego imię oznacza „w cieniu Boga” (Wj 37: 1-9). Został on powołany z natchnienia Bożego, tak jak jego sługa Oholiab oraz inni, natchnieni mądrością Bożą (Wj 31: 1-7). Wybrani do budowy, tak zwani „mądrzy w sercu”, to obraz wybrańców Bożych. Dwaj Budowniczowie, podobnie jak Dwa Cheruby, to obraz Dwóch Świadków, czyli obraz Boga. Cheruby umieszczone były ponad Przykazaniami, co symbolizuje fakt, że Łaska jest ponad Prawem, jednak w tym obrazie mamy raczej odniesienie do Prawa Ducha, czyli do stwierdzenia, że „prawo jest duchowe” (Rz 8: 2; Rz 7: 14). Przy okazji przypomnijmy, że symbole biblijne odnoszące się do danej postaci, miejsca lub wydarzenia często przedstawiane są jako „cień”.
Poza tablicami z Przykazaniami w Arce znajdowały się jeszcze złote naczynie z manną oraz laska Aarona. Manna to obraz Chrystusa jako Chleba z Nieba, a laska Aarona, która zakwitła, to symbol duchowego kapłaństwa z wyboru Boga. Kiedy Aaron reprezentował lud, przyjmując rolę kapłana ziemskiego, doszło do powstania kultu złotego cielca, czyli bałwochwalstwa i czczenia obcych bogów.
Należy zwrócić uwagę, że jeśli chodzi o zawartość Arki, to Biblia skupia się głównie na tablicach z dziesięcioma Przykazaniami (może dlatego właśnie skrzynia ta nazywana była także „Arką Świadectwa”), które zostały w Niej umieszczone jako pierwsze. Choć Biblia wspomina także o dzbanie z manną (Kpł 16: 33-34) i lasce Aarona, która wypuściła pąki (Lb 17: 25), to kiedy Arka znalazła się ostatecznie w Świątyni, już ich w niej nie było (1Krl 8: 9).
Głównym miejscem pobytu Arki było Miejsce Najświętsze w Przybytku, znajdujące się za zasłoną. Przebłagalnia (wieko) odgrywała ważną rolę w symbolicznym przebłaganiu za grzechy, szczególnie w Dniu Przebłagania (Dniu Zadośćuczynienia – 10. dnia 7. miesiąca hebrajskiego), kiedy to Najwyższy Kapłan dokonywał rytualnego pokropienia krwią młodego cielca – składając w ten sposób ofiarę przebłagalną za siebie i swój dom. Potem, w ofierze za całą społeczność, składano dwa kozły, a następnie barana na ofiarę całopalną. W ofierze składano także jednego barana za lud, a wszystko to odbywało się przed Przebłagalnią. Najwyższy Kapłan, począwszy od Aarona, składał więc ofiarę za siebie, a także za swój lud. Towarzyszył temu cały rytuał oczyszczenia i ubierania się – najpierw obmycie ciała w wodzie, w miejscu poświęconym, a następnie założenie szat lnianych, nazywanych „szatami świętymi”, to znaczy, lnianej tuniki, lnianych spodni oraz lnianego pasa, a na głowę lnianej tiary. Dodatkowo tradycji wybierania zwierząt ofiarnych i dwóch kozłów towarzyszył zwyczaj, polegający na tym, że jeden z kozłów był losem dla Pana, drugi dla Azazela, a losującym był Aaron. Kozioł dla Pana służył za ofiarę przebłagalną. Kozioł dla Azazela stawiany był przed Panem jako żywy, również w celu przebłagania. Następnie, po dokonaniu obrzędów przebłagania nad Miejscem Świętym, Namiotem Spotkania i ołtarzem, był on wypędzany na pustynię przez wybranego człowieka, symbolicznie zabierając grzechy Izraelitów do ziemi bezpłodnej. Ów człowiek, aby powrócić do obozu, musiał wyprać ubranie i wykąpać ciało w wodzie. Cielec i kozioł z ofiary przebłagalnej, których krew została użyta w Miejscu Świętym, musiały w końcu zostać wyniesione poza obóz i spalone razem ze skórą. Więcej szczegółów, np. dotyczących kadzidła i rzucenia kadzielnicy na ogień przed Panem w Miejscu Świętym czy siedmiokrotnego kropienia palcem umoczonym we krwi z ofiary zwierzęcia, które towarzyszyły przebłaganiu, zawiera Rozdział 16 Księgi Kapłańskiej. Nad Przebłagalnią Bóg ukazywał się w obłoku.
Choć powszechnie Azazela uważa się za „demona pustyni”, „upadłego anioła”, wręcz Szatana, którego dodatkowo w tradycji żydowskiej strącano ze skały (choć Biblia na ten temat milczy), należy bliżej przyjrzeć się tej symbolice. Słowo „azazel” pochodzi od dwóch słów: „ez” (kozioł) i „azal” (odchodzić, znikać, iść do), co niektórzy tłumaczą jako „znikający kozioł”, „odchodzący kozioł” czy „kozioł ofiarny” (w sensie zrzucania na niego winy). Nie będziemy tu analizować innych tłumaczeń opartych na przypuszczeniach i/lub źródłach pozabiblijnych. Istotne jest to, że za „kozła ofiarnego” także dokonywano przebłagania, co wiąże się z faktem, że krew zabitego kozła (kozła dla Pana) przenoszono na kozła żywego (kozła dla Azazela). Innymi słowy zabicie jednego kozła symbolicznie przenosiło moc gładzenia grzechów na innego. Warto też zaznaczyć, że słowo „krew” symbolizuje „życie”, czyli „Ducha Bożego”, co przypomina ofiarę Jezusa Chrystusa, czyli Jego śmierć i zmartwychwstanie. Pierwsze oczyszczenie odnosi się do oczyszczenia domu kapłanów i ludu, a drugi kozioł symbolizuje drugi program zbawienia (także drugą porcję okresu Późnego Deszczu), czyli zbawienie pogan w świecie – słowo „pustkowie” symbolizuje tu stan człowieka przed zbawieniem, czyli nieczystość duchową, stan grzechu. Symbolika ta odnosi się także do symboliki ofiary Chrystusa, który „stał się grzechem” za swoich wybrańców poprzez utożsamienie się z grzesznikami, czyli wybrańcami przed zbawieniem, a który równocześnie reprezentuje Ducha Życia, czyli Łaskę Bożą skierowaną do wybrańców. Kozioł ofiarny reprezentował „Życie”. Równocześnie „krew” zabitego kozła to dar życia (Ducha) jako ekwiwalent przebaczenia za grzech (za posiadanie ducha Szatana), czyli obmycie duchowe (uwolnienie od ducha Szatana). Stąd symbolika „człowieka wybranego” to także odniesienie do Syna Człowieczego (reprezentującego wybrańców Bożych) i samego Boga jako Pełni (Ojciec, Syn i Duch). Symbolika Biblii odnosi się także do „krwi” jako do „życia ciała”, ze szczególnym naciskiem na „ciało” (Kpł 17: 11). Jest to także obrazem drugiego zmartwychwstania jako zmartwychwstania ciała. Zsyłanie Ducha Bożego na wybrańców zaczyna się od momentu położenia rąk Kapłana Najwyższego (Aaron jest tu obrazem Jezusa, Arcykapłana na wieki na wzór Melchizedeka) na głowie „kozła żywego”, w połączeniu z wyznaniem grzechów (duchowym oczyszczeniem). Należy też zwrócić uwagę, że oba wybrane cielce były z założenia równoważne sobie (obydwa były skrupulatnie wybierane, idealne, bez skazy), natomiast rzucanie losu symbolizuje wolę Boga (Prz 16: 33). Jezus i Ojciec są Jednym, Jeden działa z woli Drugiego, a zarazem z własnej woli, czego Świadkiem jest Duch. Dlatego, choć Jezus podkreślał, że przyszedł wykonywać wolę Ojca w Niebie, twierdził jednocześnie, że „oddaje życie sam z Siebie, aby znów je odzyskać” i „że ma moc je oddać i moc je znów odzyskać” (J 8: 17-18).
Wątek podobny do dwóch cielców stanowił wątek dwóch ptaków oraz rytuał oczyszczenia z trądu następujący po uzdrowieniu, kiedy to we krwi martwego ptaka maczano ptaka żywego, po czym go wypuszczano (Kpł 14: 1-9), a także rytuał oczyszczenia domu (Kpł 14: 49-53). Moc oczyszczenia z ducha Szatana posiada tylko Bóg, czego wyrazem jest dar Ducha Świętego.
W dniu Święta Zadośćuczynienia obowiązywał kategoryczny zakaz pracy, tak jak w czasie szabatu. Dodatkowo zachowywano post od wieczora dnia 9. do wieczora dnia 10. (Kpł 23: 26-32). Symbolizuje to zakaz pracy (wykonywania uczynków) człowieka w celu „zasłużenia” na zbawienie. Dotyczy to wybrańców, którzy wraz ze zbawieniem dostępują „odpoczynku” duchowego. Szabat, jako dzień odpoczynku, symbolizuje Łaskę Bożą. Z kolei Łaska Boża jest odzwierciedleniem ciężkiej pracy (ofiary) Chrystusa (Iz 53: 4; Mt 8:17; 1Pt 2:24), czyli „dobrych uczynków” płynących od Boga, w czym zbawieni wybrańcy są jedynie Bożym narzędziem. Stąd Izraelici nie mogli zrozumieć działania Łaski, a pracę Chrystusa, wyrażającą skutek zbawienia, odbierali jako łamanie przez Niego prawa. Poddając się wpływowi prawa, człowiek wpada we własną pułapkę. Własna praca człowieka to wpadnięcie pod prawo grzechu i śmierci, z przeznaczeniem na śmierć wieczną. Prawo fizyczno-moralne, podobnie jak prawo obrzędowe, nie mają żadnej mocy zbawczej. Są tylko symbolami doskonałej ofiary duchowej Jezusa Chrystusa oraz jedynego wejścia (dostępnego wyłącznie dla wybrańców) do Miejsca Świętego (Życia Wiecznego) przez krew Jezusa. Krew (Duch) Jezusa to ofiara, albo inaczej dar Ducha, na oczyszczenie duszy od wszelkiego zła, czyli od ducha Szatana (Hbr 4: 1-22). Arcykapłan, ofiara oraz przebłagalnia (pokrywa Arki Przymierza) to kolejne obrazy Jezusa. Dzień Zadośćuczynienia („dzień zakrycia”) symbolizuje także wolność duchową i rok jubileuszowy (Kpł 25: 9-12). Przyjście Jezusa Chrystusa to uwolnienie wybrańców z niewoli duchowej Szatana. I właśnie na tym gruncie należy odczytywać takie wersety jak „uwalnianie więźniów”, co w wymiarze fizycznym mogłoby się źle skończyć dla otoczenia. Głoszenie wolności duchowej przez Jezusa to dar Łaski (Ducha Bożego) skierowany do wybrańców Bożych, którzy, podobnie jak cała ludzkość, rozpoczynają tułaczkę na tej ziemi jako więźniowie Szatana (Iz 58: 6; 61: 1; Łk 4: 18-19).
Bóg pojawiał się i przemawiał spomiędzy cherubów w obłoku nad pokrywą Arki, a obłok zwykle symbolizuje chwałę Bożą, chwałę pochodzącą od Ducha. Przypomnijmy sobie obraz Ojca przemawiającego z obłoku podczas chrztu Jezusa, który to obraz łączy Ojca i Syna za sprawą Ducha, ukazując równocześnie misję Boga – duchowe oczyszczenie (w formie zesłania Ducha Bożego) swoich wybrańców. Cheruby również podkreślają chwałę Boga („cheruby chwały”, Hbr 9: 5). Miejsce Najświętsze, albo Święte Świętych (znajdujące się za zasłoną, a „zasłona” także symbolizuje Jezusa), to obraz Przybytku Niebieskiego oraz Nowego Przymierza, czyli Łaski. Chrystus jest Drogą, która otwiera przejście poganom (oczekującym wybrańcom) z Miejsca Świętego do Najświętszego. Jest On zatem drogą wiecznego odkupienia przez swoją „Krew”, czyli przez Ducha Wiecznego (Hbr 9: 11-14). Nowy Testament, podobnie jak Nowe Przymierze, są obrazami drugiego, czyli „nowego”, Prawa, którym jest Prawo Ducha, albo inaczej Łaska, w przeciwieństwie do prawa grzechu i śmierci, rozumianego jako prawo własnych uczynków albo zbawienie przez własne działanie, które stanowi pułapkę dla niewybrańców, będąc drogą do wiecznego potępienia. W Biblii wyraźnie powiedziane jest, że „bez rozlania krwi nie ma odpuszczenia”. Nie chodzi tu oczywiście o krew fizyczną, ale „Krew” Jezusa, czyli o Ducha Bożego przeznaczonego dla wybrańców (Hbr 9: 22). Sednem przekazu duchowego Biblii jest stwierdzenie, że Chrystus nie wszedł do świątyni zbudowanej rękami ludzkimi, ale do Nieba. Świątynią zbudowaną rękami ludzkimi (fizyczną lub instytucjonalną) są organizacje kościelne, które są jedynie odbiciem prawdziwej Świątyni Niebieskiej (Świątyni Ducha). W tym samym świetle Arka Przymierza, która jest obrazem Chrystusa i Prawa Ducha, powinna być także traktowana jako symbol, czyli w wymiarze duchowym. Tak jak instytucje kościelne nie mają żadnej mocy, by kogokolwiek zbawić, tak i mocy nie miała sama drewniana skrzynia, która była pokryta złotem i zawierała pewne artefakty, które również miały znaczenie symboliczne. Można by mówić o jej wartości pieniężnej, ze względu na złotą powłokę, ale ma się to nijak do wartości życia wiecznego, daru Bożego, którego nie da się kupić. Tak czy inaczej Arka Przymierza nie miała żadnej „nadprzyrodzonej” ani „magicznej” mocy. To zwykły fizyczny przedmiot, będący symbolem przesłania duchowego.
Śledząc biblijne losy Arki znajdującej się w Namiocie Pojednania (Przybytku), widzimy, że w drugim roku po wyjściu z Egiptu wzniesiono ów Namiot i poświęcono go wraz z Arką (Wj 40: 1-3, 17-21), a było to w roku 1446 p.n.e. Po latach tułaczki Arka trafiła do Świątyni Salomona, także do Miejsca Najświętszego, zwanego Sanktuarium (1 Krl 6: 14, 19; 8: 1,6), podczas Święta Namiotów (ostatniego święta roku) i poświęcenia świątyni (961 r. p.n.e.). Oba te święta są obrazem okresu Późnego Deszczu (1Krl 8: 2). Należy zaznaczyć, że Dawid (obraz Jezusa), choć sam nie mógł zbudować świątyni, którą zbudował Salomon będący obrazem Ducha, sprowadził Arkę do Jeruzalem (2Sm 6: 12), a także przygotował wszystko pod budowę świątyni. Po podziale Izraela na dwa królestwa (10 pokoleń Izraela i 2 pokolenia Judy) miały miejsce różne wydarzenia, jednak najczęściej wiązały się one z odejściem od oddawania czci Bogu. Dopiero król Judy Jozjasz przywrócił Arce należne jej miejsce w świątyni (2 Krn 35: 3), co wydarzyło się podczas Święta Paschy (2Krn 35: 1) w 18. roku jego panowania (2 Krn 35: 19), to znaczy około roku 623/622 p.n.e. Wraz ze śmiercią króla Jozjasza w 609 roku p.n.e. zaczyna się okres siedemdziesięcioletniego ucisku Judy przez Babilon. Początkowo było to plądrowanie stolicy królestwa i świątyni zakończone zniszczeniem miasta i spaleniem świątyni Salomona w 587 r. p.n.e. Po tym okresie nastąpiło drugie przesiedlenie ludności do Babilonu i dalsze grabienie świątyni, ale o Arce Biblia już więcej nie wspomniana (2 Krl 25: 13-17), nawet wtedy, gdy z dekretu Cyrusa, za dni Ezdrasza (Ezd 1), to jest około roku 458 p.n.e., dokonano zwrotu zagrabionych dóbr. Losy Arki rozpoczynają się podczas wyjścia z Egiptu, od drugiego roku tułaczki (1446 p.n.e.), a kończą, rzec można, wraz ze śmiercią Jozjasza (609 r. p.n.e.).
Śledzenie fizycznych lub historycznych losów Arki jest bezsensowne, podobnie jak poszukiwanie fizycznego całunu, którym rzekomo było okryte było ciało Jezusa, albo grobów Mojżesza i Jezusa. Nie ma to sensu, gdyż nadawanie fizycznemu przedmiotowi wykonanemu z drewna i złota jakiejś specjalnej „nadprzyrodzonej” mocy to jak pisanie scenariusza do filmu science-fiction wyreżyserowanego przez Spielberga. Owszem, symboliczne opisy zawarte w Biblii wskazywały, że dotykając Jej, człowiek do tego nieuprawniony, a nawet uprawniony, który dotknął jej w niewłaściwy sposób, mógł ponieść śmierć, ale pamiętajmy, że to wszystko to tylko symbole i obrazy. „Posiadanie” Arki zwykle symbolizowało powodzenie, ale były też momenty, kiedy Izrael ponosił klęskę, czy to z powodu czyjegoś nieposłuszeństwa (Joz 7: 1-5), czy na przykład z powodu znieważenia służby kapłańskiej przez dwóch kapłanów (1Sm 4: 1-11). Za ten ostatni występek, Arka została odebrana Izraelowi przez Filistyńczyków, którzy zwrócili Ją po siedmiu miesiącach (1Sm 6: 1), obawiając się dalszej reakcji Boga, gdyż mieszkańców pewnych regionów dotknęła plaga myszy i hemoroidów.
Najważniejsze, żeby zapamiętać, że Arka (Jezus) była obrazem Przymierza, w sensie Nowego Przymierza, czyli daru Łaski, dlatego pełniła kluczową rolę podczas Święta Przebłagania. Kapłani, którzy nie byli uprawnieni do jej przenoszenia czy służby przy niej, ponosili śmierć na miejscu, co symbolizowało, że jedyną drogą do zbawienia jest Jezus Chrystus, który jest Arką wyłącznie dla Swoich wybrańców. „Służba własna”, na podstawie własnej decyzji, to własna droga do własnego „zbawienia”, czyli śmierć wieczna. Przenoszenie Arki było tak obostrzone ścisłymi zasadami, że nawet lewici, czyli wyznaczeni do tego zadania kapłani (będący obrazem wybrańców), jej nie dotykali. Wybrańcy Boży są bowiem narzędziem w rękach Boga służącym do „przenoszenia” zbawienia, bez własnego w tym udziału. Ci, którzy ponosili śmierć, są zawsze obrazem niewybrańców, pozujących jako wybrańcy. Dlatego nawet podczas transportu Arki do jej przykrycia używano „zasłony”, która oddzielała Miejsce Święte od Najświętszego (Lb 4:5), a która jest obrazem „ciała” Chrystusa (Hbr 10: 20). Bez obecności w człowieku Ducha Bożego i bez jego członkostwa w duchowym Ciele Chrystusa człowiek ten nie ma udziału w zbawieniu.
Podkreślmy raz jeszcze, że obecność Cherubów na Arce dodatkowo uwypukla istotę obecności Ducha Bożego (Dwóch Świadków i dwóch programów zbawienia). Biblia często wspomina o Bogu jako o dosiadającym Cherubów, które stanowią rydwan Pana. Właśnie w „rydwanie” Eliasz został „zabrany” do Boga, czemu towarzyszyło zesłanie dwóch porcji Ducha (dwóch programów zbawienia), co odnosi się do okresu zbawienia zwanego Późnym Deszczem (2 Krl 2: 9,11; Jkb 5: 7, 17-18).